Tác dụng của Sâm bố chính

Thông tin chung

Tên tiếng Việt: Sâm bố chính, thổ hào sâm, nhân sâm Phú Yên, sâm báo, sâm khu năm.

Tên khoa học: Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr.

Họ: Họ Cẩm quỳ (Malvaceae).

Công dụng: Sâm bố chính có tác dụng chữa suy nhược cơ thể, mất ngủ, suy dinh dưỡng, rối loạn kinh nguyệt, lao phổi ở trẻ em, hen suyễn, ho, sốt, thiếu máu, trầm cảm, ra nhiều mồ hôi, mỏi lưng, động kinh, tiêu hóa trì trệ, suy giảm sinh lực.

Thành phần hóa học

Rễ của sâm bố chính chứa khoảng 35-40% chất nhầy và tinh bột (Đỗ Tất Lợi, 1999).

Theo Trần Công Luân và đồng nghiệp (2001), rễ của cây sâm bố chính được trồng ở Bạc Liêu chứa phytosterol, coumarin, axit béo, axit hữu cơ, đường và hợp chất uronic. Hàm lượng lipid là 3,96% (gồm myristic, acid palmitic, acid stearic, acid oleic, acid linoleic, acid linolenic). Hàm lượng protein tổng hợp là 0,23g. Có tổng cộng 11 chất amin gồm histidine, argusin, threonine, alanine, prolin, tyrosin, valin,... Hàm lượng tinh bột là 15,14% và chất nhầy 18,92%. Ngoài ra, còn chứa các nguyên tố như Na, Ca, Mg, Al,…

Tính vị công năng

Rễ của sâm bố chính có vị ngọt, hơi nhờn, tính bình, và thuộc hai kinh có tác dụng bổ khí, ích huyết, giảm khát; khi kết hợp với gạo, rễ sâm bố chính có tính ấm, bổ tỳ vị, giúp tiêu hóa và tăng sức mạnh.

Mô tả cây Sâm bố chính

Sâm bố chính là một loài cây thân thảo sống lâu năm, mọc thẳng đứng, thân yếu ớt và có thể tự dựa vào các cây xung quanh. Chiều cao của cây dao động từ 0,3m đến 1m. Rễ mầm có màu trắng nhạt hoặc vàng nhạt, có đường kính khoảng 1,5 - 2cm. Có nhiều rễ có hình dạng giống như con người, chúng giống với Nhân sâm, điều này có thể là lý do tại sao cây thảo dược này đã được sử dụng trong dân gian và được biết đến với các đặc tính dược liệu tốt như các loại cây sâm khác.

Lá của cây có chiều dài khoảng 6 - 7cm và rộng khoảng 30mm. Lá gốc của cây có hình bầu dục, không có rãnh, phần cuối của phiến lá có hình tim hoặc hình mũi tên, đầu phiến lá không nhọn. Các lá ở phần trên cây càng lên trên thì càng hẹp, có những phiến lá chia thành các thùy, với thùy ở giữa dài hơn, và có những phiến lá chia thành các thùy có dạng như mũi tên. Mặt trên của lá có lông đơn hoặc hình sao, lá kèn có dạng sợi chỉ dài khoảng 7mm và có ít lông dài.

Cây Sâm bố chính nở hoa vào tháng 6 - 7. Hoa có màu hồng hoặc đỏ, có chút ánh vàng, nở đơn lẻ ở kẽ lá, có đường kính lên đến 8cm. Cuống hoa dài từ 5 - 8cm, có lông cứng và hơi phồng ở phần đầu. Hoa được cấu thành bởi 7 - 10 bộ phận, có chiều dài từ 12 - 14mm, có lông nhỏ, đài hoa có hình túi và ở đỉnh có vài răng nhỏ, đài hoa rách và rụng sớm, cánh hoa có chiều dài từ 5 - 6cm và rộng 3 - 4cm ở phần đỉnh. Nhiều nhị kết hợp thành một cột. Bao phấn có màu đỏ từ đỉnh đến gốc. Quả có lông, hình trứng nhọn, dài gấp 3 lần so với tiểu đài, khi chín, quả nứt thành

Phân bố, thu hoạch và chế biến

Phân bố: Hiện nay, Sâm bố chính mọc tự nhiên và được trồng ở nhiều vùng đất ở Việt Nam. Miền Bắc là nơi có nhiều cây nhất, đặc biệt là ở các vùng núi như Nam Đàn, Thanh Chương, Hương Sơn (Nghệ An, Hà Tĩnh). Một số địa phương khác thuộc Quảng Bình, Hoà Bình và Tây Bắc cũng có.

Thu hoạch: Rễ của Sâm bố chính được đào vào các tháng 11 - 12 và tháng 1 - 2. Hiệu suất trung bình là 6 tấn/1ha.

Rễ của cây Sâm bố chính được thu hái để sử dụng làm dược liệu.

Chế biến: Sau khi đào rễ, có nhiều phương pháp chế biến được áp dụng:

Phương pháp 1: Cắt bỏ phần thân trên, làm sạch vỏ bên ngoài, ngâm rễ trong nước pha gạo qua đêm, sau đó vớt ra để ráo, chờ cho rễ chín mọng rồi phơi nắng hoặc sấy khô để bảo quản.

Phương pháp 2: Cắt bỏ phần thân trên, làm sạch vỏ bên ngoài, phơi khô trong ngày và sấy khô hoàn toàn trước khi bảo quản.

Phương pháp 3: Cắt bỏ cả thân và các rễ nhỏ, rửa sạch và ngâm trong nước phèn chua trong hai ngày hai đêm (300g phèn chua tán nhỏ, pha tan vào nước, ngâm 10kg rễ). Sau đó, rửa sạch và phơi nắng hoặc sấy khô để bảo quản.

Tác dụng của Sâm bố chính

Theo y học cổ truyền

Tính vị, quy kinh

Rễ của Sâm bố chính có vị ngọt, hơi nhờn, tính bình.

Quy vào hai kinh Tỳ và Phế.

Công năng, chủ trị

Công dụng: Bổ khí, ích huyết, giảm khát, tăng sinh tân dịch; khi kết hợp với gạo, rễ sâm bố chính có tính ấm, bổ Tỳ Vị, giúp cân bằng Tỳ, nuôi dưỡng Vị, hỗ trợ chức năng tiêu hóa.

Chủ trị: Chữa suy nhược cơ thể, mất ngủ, suy lao, kém ăn, trẻ em chậm lớn, gầy yếu, ho kéo dài, viêm họng, viêm phế quản, rối loạn kinh nguyệt, đau lưng, mệt mỏi, chóng mặt, huyết khí suy yếu.

Theo y học hiện đại

Thí nghiệm trên chuột nhắt trắng cho thấy, chiết xuất cồn từ sâm bố chính khi sử dụng qua đường uống hoặc tiêm có thể làm giảm hoạt động tự nhiên của loài động vật này.

Ngoài ra, chiết xuất sâm bố chính còn tăng cường tác dụng an thần của barbiturat, kéo dài giấc ngủ. Đồng thời, nó cũng làm giảm co giật ở chuột khi sử dụng pentetrazol.

Những thử nghiệm trên cho thấy sâm bố chính có khả năng làm dịu và ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Liều lượng và cách sử dụng Sâm bố chính

Mỗi ngày dùng từ 10 - 20g dưới dạng thuốc sắc, bột hoặc rượu.

 

>>> Xem thêm các bài viết khác https://khuonchaucongcnc.blogspot.com/