Gỗ bách vàng

Bách vàng, còn được gọi là bách vàng Việt Nam, hoàng đàn vàng Việt Nam, trắc bách Quản Bạ, hoặc trong một số địa phương được gọi là cây ché, là một loại cây thân gỗ thuộc họ Hoàng đàn (Cupressaceae) với tên khoa học là Cupressus vietnamensis.

Cây bách vàng đầu tiên được phát hiện ở Việt Nam vào tháng 10 năm 1999 tại huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Ban đầu, loài cây này được xem như một chi mới và có quan hệ họ hàng với loài bách Nootka (Callitropsis nootkatensis). Sau đó, loài này đã được chuyển sang chi mới này (Farjon & Hiệp N.T và đồng nghiệp, năm 2002) và có tên khoa học là Xanthocyparis vietnamensis.

Vào năm 2004, Little và nhóm nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng tên chi ban đầu Callitropsis đã được lấy từ danh pháp khoa học của loài bách Nootka, vì vậy cây bách vàng lại được chuyển về chi này. Hiện chỉ còn khoảng 100 cây còn sống.

Đặc điểm của cây gỗ bách vàng

Đặc điểm về sinh thái

Bách vàng là một loại cây trung bình cao, thường đạt đến chiều cao khoảng 10-15m, với đường kính cây lên tới 0,5m. Loài cây này thích ứng tốt với môi trường có độ cao từ 1060-1180m, và thường sinh trưởng xen kẽ với các loài thông khác như thiết sam giả lá ngắn và thiết sam đông bắc trên các vùng đỉnh núi đá vôi và trong các khe đất. Bách vàng phát triển mạnh mẽ trong những nơi có khí hậu nhiều nắng và mưa.

Loài cây này tái sinh bằng hạt. Thông thường, vào đầu tháng 2 khi nụ cái và hạt đã trưởng thành, các hạt chín sẽ được giải phóng vào khoảng tháng 3-4 và phát triển thành cây con dần dần.

Trước đây, ở Việt Nam, bách vàng có thể được tìm thấy ở các địa điểm như Hà Giang (Quản Bạ: Cán Tỷ, Bát Đại Sơn; Yên Minh: Lao Và Chải). Hiện tại, không có thông tin về việc cây bách vàng sinh trưởng ở các nước khác. Tuy nhiên, do việc săn lùng và khai thác quá mức, các cây bách vàng có tuổi thọ lâu năm hiếm khi còn tồn tại nhiều.

>>> Xem thêm bài viết Cách trồng Cây vương miện hoàng đế

Đặc điểm về hình thái

Gỗ bách vàng là loài cây thường xanh, cành phân nhánh ít nhiều ngang. Trên cây non, mỗi cành thường có nhiều lá mọc xen kẽ, chen lấn hoặc rủ xuống tạo thành các vòng lá hình tháp rộng. Lá nhỏ phát triển đều đặn và có thể tạo thành mặt phẳng cụt trên cây già. Vỏ của cây mịn màng, mỏng, có màu từ đỏ tới nâu đỏ và có sợi.

Trên cùng một cây, có ba kiểu lá khác nhau. Lá trên cây non hoặc cành non có hình dạng nhọn như dùi, chiều dài khoảng 15-20mm và chiều rộng khoảng 1,5-2mm. Lá này mọc thành 4 dãy sát cành và vuông góc với cành, dưới mặt lá có hai dải lỗi khí màu trắng. Sau đó, lá chuyển sang hình vảy hoặc hình mũi mác, tương tự như lá trưởng thành nhưng có kích thước lớn hơn (khoảng 5-7mm) và xếp thành 4 dãy xít nhau. Lá trưởng thành có chiều dài thường từ 1,5-3mm, chiều rộng từ 1-1,3mm và có hình vẩy ngắn xếp chồng lên nhau.

Cây bách vàng có nón đực hình bầu dục, chiều dài khoảng 2,5-3,5mm và chiều rộng khoảng 2-2,5mm. Nón đực sinh trưởng đơn độc ở đầu cành và mang 10-12 vảy nhị hình tam giác, mép giống răng cưa và đỉnh nhọn. Phía trong nón có 2 túi phấn.

Nón cái cũng sinh trưởng đơn độc, có hình dạng cầu và ở đầu cành mang 2 đôi vảy (hiếm khi có 3 đôi). Khi cây non, nón cái có màu xanh, khi chín thì có màu đen hoặc nâu xỉn, gần giống hình cầu. Kích thước của nón cái là khoảng 9-11mm chiều dài và 10-12mm chiều rộng khi mở. Các vảy trên nón xếp thành đôi chéo tạo thành hình khiên với 4-5 góc, mặt ngoài nhẵn và có mũi nhọn cong.

Một nón có thể chứa tối đa 8-9 hạt, hình trứng đều, màu nâu sáng hoặc nâu đỏ, có sẹo ở đáy và có độ dày khoảng 1,2-1,5mm. Kích thước của hạt là khoảng 4,5-6mm chiều dài và 4-5mm chiều rộng. Hai bên của hạt mang hai cánh mỏng, rộng khoảng 0,5-1mm.

Ưu điểm của gỗ bách vàng

Không chỉ là một loài cây có nguồn gen độc đáo và quý hiếm, bách vàng còn được xem là loài đặc biệt của Việt Nam. Với những đặc điểm nổi bật sau đây, gỗ bách vàng đã chiếm vị trí cao trên thị trường gỗ và thu hút sự quan tâm của những người yêu gỗ:

- Thớ gỗ mịn và cứng.

- Màu sắc đặc trưng của gỗ là một sắc vàng nâu.

- Gỗ bách vàng có tính chất bền bỉ và chắc chắn, đồng thời, tinh dầu tự nhiên có trong thân cây giúp gỗ kháng mối mọt hiệu quả.

- Một điểm đặc biệt của gỗ bách vàng là mùi thơm dịu nhẹ tồn tại trong gỗ.

Tác dụng của gỗ bách vàng

Trước đây, khi gỗ bách vàng chưa được biết đến rộng rãi, những người dân địa phương thường sử dụng nó làm vật liệu cho những quan tài vì mùi hương đặc trưng của gỗ được cho là có khả năng bảo quản xác không bị hư hỏng.

Sau khi gỗ bách vàng trở nên nổi tiếng hơn, mặc dù giá trị của nó tương đối cao, nhưng vẫn có nhiều người săn đón để sử dụng làm các sản phẩm gỗ cao cấp. Một số người còn sử dụng hạt và tinh dầu của cây này để làm thuốc.

Ngoài ra, phần nu gỗ của cây cũng được ưa chuộng bởi những người yêu thích gỗ. Những sản phẩm được làm từ gỗ bách vàng có đặc tính bền vững và chắc chắn, cùng với màu sắc và vân gỗ độc đáo, tạo nên sự khác biệt cho những sản phẩm này.

Nu gỗ bách vàng

Nu gỗ bách vàng mang màu vàng nâu chủ đạo, với nhiều phần của thân gỗ có màu nâu đậm tạo điểm nhấn. Trên bề mặt của nu gỗ, có những vết sần sùi màu nâu đậm. Thường thì phần nu gỗ này được sử dụng để tạo nên những tác phẩm điêu khắc tinh xảo hoặc tượng.

Sự độc đáo của nu gỗ bách vàng khiến nó được ưa chuộng. Mỗi tác phẩm từ nu gỗ mang những đặc điểm riêng, thu hút sự chú ý của người ngắm. Đặc biệt, nu gỗ này có tuổi thọ rất lâu, không bị tác động của mối mọt hay thời gian làm thay đổi hình dạng. Các tác phẩm từ nu gỗ còn có mùi thơm nhẹ, tạo cảm giác dễ chịu.

 

>>> Xem thêm các bài viết khác https://khuonchaucongcnc.blogspot.com/